"Gamrat i Stańczyk" .... czyli historia jednego obrazu

Obraz „Gamrat i Stańczyk” Jana Matejki przedstawia orszak mijający bramę i wchodzący na plac u podnóża Zamku Królewskiego na Wawelu./Zdjęcie można powiększyć/

Na czele orszaku podążają trzymając się pod rękę tytułowi bohaterowie- duchowny Piotr Gamrat oraz Stańczyk – błazen króla Zygmunta Starego. 
W 1538 roku Gamrat został biskupem krakowskim, a trzy lata później arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski, zachowując jednocześnie – co wyjątkowe – przywilej kierowania diecezją krakowską. 
Jego kariera rozwijała się błyskawicznie przy znacznym wsparciu ze strony królowej Bony, która od momentu wstąpienia na tron starała się wzmocnić swą pozycję. Zależało jej na wywieraniu wpływu na decyzje króla i posłów. 
Gamrat w zamian za protekcję popierał starania monarchini do umocnienia władzy Jagiellonów oraz utrzymania przyjaznych stosunków z Francją i Turcją.

Dążył do wprowadzenia powszechnego opodatkowania na rzecz obrony kraju oraz utrzymania wojsk zaciężnych, co jego zdaniem miało iść w parze z likwidacją archaicznego pospolitego ruszenia. 

Na wawelskim dworze postrzegany był jako człowiek wszystkowiedzący, wręcz genialny. Sam zresztą o taki wizerunek zabiegał. 
Arcybiskup Piotr Gamrat prowadził walkę z reformacją. Za jego czasów rozwinęło się kaznodziejstwo. Będąc duchownym aktywnym w życiu politycznym kraju prowadził jednak świecki tryb życia. Znany był z rozrzutnego i rozpustnego trybu życia, czym naraził się wielu współczesnym. 
Taka zakłamana postawa stanowiła podobno przedmiot ostrych drwin Stańczyka. Zaczepną rozmowę błazna z duchownym przedstawia prawdopodobnie obraz Jana Matejki.

Oczywiście malarz nie miał pewności czy kiedykolwiek Stańczyk i arcybiskup Gamrat prowadzili rozmowę w takiej sytuacji jak ta przedstawiona na obrazie.
Jednak dzieło to przede wszystkim stawia pytanie o wpływ arcybiskupa Gamrata na ówczesną politykę….Obraz powstawał w latach 1873-1878.

Gamrat to oczywiście ten potężny w białej szacie...A sylwetce błazna nadał malarz własną fizjonomię chcąc w ten sposób przedstawić swoją opinię na przedstawiony temat.

Jest to jeden z obrazów Jana Matejki stanowiący malarską wykładnię historiozoficznej syntezy dziejów Ojczyzny... Dzieła tego rodzaju miały nie tyle opisywać co objaśniać dzieje.

--------------------------------------------------

W pierwszych dniach kwietnia br. uczestniczyłam w warsztatach towarzyszących Wystawie Jednego Obrazu z fundacji Kościuszkowskiej z Nowego Jorku, prezentowanej w Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich.

Powyższy tekst powstał na podstawie informatora Ośrodka Edukacji Muzeum Łazienki Królewskie i notatek jakie sporządziłam w czasie wykładu-warsztatu.

I po co ja o tym napisałam???

Jak zwykle w takich niejasnych sytuacjach /czyli jak mnie dopadnie skleroza/ -liczę na inteligencję komentatorów. Że mi wytłumaczą...