Nie-bajka o "mojej" katedrze

 1 sierpnia 1944 roku wybiła w Warszawie Godzina "W"

--------------------------------------------------------------------------------------

Dzisiaj chciałabym napisać o Warszawskiej Katedrze Św. Jana. Nazywam ją "moją" bo w Warszawie się urodziłam i cały czas w niej mieszkam. A w "mojej" katedrze bywam z powodów głównie osobistych...

Już we wrześniu 1939 roku bomby Luftwaffe poważnie uszkodziły katedrę. Spalił się dach i zniszczona została część sklepień. Szkody te w czasie okupacji naprawiono prowizorycznie. Wielkie zniszczenia zaistniały podczas Powstania Warszawskiego, walki toczyły się także w świątyni. We wrześniowych dniach 1944 roku Katedra stała się jakby symbolem tragedii Powstania. Ale najstraszniejsza destrukcja nastąpiła po kapitulacji miasta, gdy prawie całe mury katedry zostały przez hitlerowców wysadzone w powietrze.

Archiwalna fotografia ze stycznia 1945 roku ukazuje ruiny Katedry, jakie zobaczyli warszawiacy wracający do swego zburzonego miasta, z którego hitlerowcy wypędzili ich po upadku Powstania Warszawskiego.

Uroczystość wmurowania aktu erekcyjnego odbudowy archikatedry odbyła się 24 czerwca 1947 roku.

Opracowanie planu odbudowy powierzono Zakładowi Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej. Koncepcja słynnego architekta, prof. Jana Zachwatowicza, polegała na przywróceniu świątyni jej pierwotnego charakteru, zbliżonego do gotyckich budowli śląskich. Istnieją bowiem poważne dane, że warszawską katedrę budowali twórcy kościołów wrocławskich. Dlatego między innymi fronton kościoła jest zupełnie inny niż ten, który istniał przed wybuchem wojny.

To w tych murach wygłaszał kazania ksiądz Piotr Skarga, król Władysław IV Waza zaprzysiągł swoje pacta conventa, tu miały miejsce cztery królewskie śluby, w tym ślub Jana III Sobieskiego z Marysieńką, koronacje 2 władców Polski. Tu wreszcie została zaprzysiężona Konstytucja 3 Maja.

Katedra Św. Jana to przecież młodsza siostra tych w Gnieźnie i na Wawelu.

Prymas Tysiąclecia tak mówił do wiernych: "..... gdy wchodzisz w progi katedry, stąpaj z czcią, bo idziesz po śladach ofiarnej krwi Rodaków...". I polecił umieścić w murze katedry gąsienicę niemieckiego czołgu- miny Goliat, który w czasie Powstania zniszczył część świątyni. Był to ślepy czołg naładowany materiałami wybuchowymi. Gdy eksplodował zginęło wielu Powstancow.

W podziemiach świątyni spoczywają szczątki: króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatnich Książąt Mazowieckich, prezydenta Gabriela Narutowicza. Ignacego Jana Paderewskiego. Ignacego Mościckiego, Henryka Sienkiewicza. Marcello Bacciarellego i wielu innych znanych Polaków.

--------------------------------------------------------------------------------

Bardzo cennym zabytkiem jest w katedrze renesansowy nagrobek ostatnich Piastów - książąt Mazowieckich - Stanisława i Janusza. Jego pochodzenie datuje się na rok 1525. Przed wojną znajdował się w prezbiterium. W czasie wojny został znacznie uszkodzony. Rekonstrukcji tego nagrobka na podstawie gipsowego odlewu jak zachował się w piwnicach Muzeum Historycznym Warszawy podjął się po wojnie mój ojciec - Leon Machowski. 

Dokonał także rekonstrukcji sarkofagu braci Wolskich.

W katedrze, po prawej stronie tuż przy wejściu umieszczone zostało  tez przepiękne popiersie jego dłuta. To popiersie Cypriana Kamila Norwida. Zostało tam umieszczone w roku 1975.

Jest w katedrze jeszcze kilka płaskorzeźb i epitafiów, które stworzył Leon Machowski. Oglądam je z przyjemnością i pokazuję swoim znajomym.

I jeszcze ostatnie bliskie mi dzieło poprzez twórcę, który je stworzył - to Kaplica- Mauzoleum Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Mój ojciec zaprojektował ją i rozpoczął przy niej pracę. Niestety, nie zdążył jej dokończyć.... Dokończył jego kolega...

To teraz już chyba rozumiecie dlaczego Archikatedrę św. Jana na Warszawskiej Starówce nazywam "moją".