Pojechałam do Żyrardowa...

Jechałam z mieszanymi uczuciami…

Bo znałam już przepiękny Zamość, który jest miastem idealnym. Na wszelki wypadek przypomnę, że miasto idealne to pojęcie urbanistyczne z okresu renesansu, wywodzone często z wyobrażeń estetycznych i oznacza takie miasto, które podporządkowane jest czynnikom gospodarczym, społecznym i politycznym. 

Inaczej mówiąc w mieście idealnym wszystko stoi na odpowiednim 

miejscu i jest dostosowane do odpowiednich potrzeb.

Co w Żyrardowie, który nie jest miastem renesansowym bo powstało w II połowie XIX wieku może świadczyć o tym że jest on nazywany drugim idealnym miastem w Polsce???

Przede wszystkim jego funkcjonalność. No i miasto idealne powinno leżeć nad rzeką. A Żyrardów leży nad rzeką o śmiesznej nazwie Pisia Gągolina.

Żyrardów to miasto industrialne. Krajoznawcy twierdzą, że to nieodkryta perła dziedzictwa poprzemysłowego.

A więc zwiedziłam XIX wieczne miasteczko, które w 95% zachowało swoją zabudowę i postindustrialny urok. I dlatego nazwane jest Drugą Łodzią albo Polskim Manchesterem.

A co produkowało się w Łodzi czy w brytyjskim Manchesterze.? No przecież dobrze wiecie.

Ale zanim zabiorę Was na wycieczkę to napiszę, że XIX-wieczną osadę pofabryczną Żyrardowa doceniono wreszcie w 2012 roku, kiedy to rozporządzeniem Prezydenta RP została ona uznana za pomnik historii.

No to idziemy…a ja będę po drodze nudzić...

Trzeba zacząć od tego, że historia Żyrardowa zaczęła się dokładnie w roku 1883. Wtedy to w osadzie Ruda Guzowska powstała Fabryka Wyrobów Lnianych. Pierwszym dyrektorem fabryki mianowano francuskiego inżyniera i wynalazcę m.inn. maszyny do przędzenia lnu - Filipa de Girarda. I to od niego pochodzi obecna nazwa miasta.

W 1887 roku zakłady zostały wykupione przez dwóch Niemców - Karola Hiellego i Karola Dittricha. Rozbudowali oni nie tylko fabrykę, ale również osadę fabryczną. Powstało m.in. osiedle robotnicze, pralnia, szpital, szkoły, resursa (placówka kulturalna, klub towarzyski) i kościół katolicki. Wszystko wybudowano z czerwonej cegły.

Wszystkie te obiekty skupione są wokół placu zwanego dziś Placem Jana Pawła II. Przed Placem góruje kościół zbudowany wg. projektu 
Józefa Piusa Dziekońskiego z 3 milionów sztuk czerwonej cegły z cegielni w pobliskich Radziejowicach. Fundatorem kościoła był drugi właściciel fabryki Niemiec Karl Dietrich. Jest to jedna z największych ceglanych świątyń na Mazowszu.

Na placu znajduje się Ochronka z 1875 roku – jest to jedna z pierwszych placówek opiekuńczo-wychowawczych w Królestwie Polskim i Dom Ludowy im. Karla Dittricha pełniący funkcję domu kultury przeznaczonego dla robotników żyrardowskiej fabryki.

W pobliżu znajduje się Resursa – placówka kulturalna urządzona na wzór klubów angielskich a także budynek dawnej Kręgielni. Dwa ostatnie budynki były używane przez właścicieli fabryki i ich rodziny.

W samym centrum Żyrardowa w parku stoi willa reprezentacyjna Karola Dittricha juniora. W holu willi można podziwiać namalowaną na ścianie panoramę przemysłowego miasta Żyrardowa z 1899 roku widzianą z lotu ptaka. Dwaj malarze którzy ją namalowali podpisali się odciskami swoich kciuków umazanych w farbie - inaczej mówiąc zostawili na obrazie swoje linie papilarne.

Zwiedzaliśmy nieczynną już Fabrykę Wyrobów Lnianych. Tam w czasie opowieści o niesamowicie ciężkiej pracy kobiet obsługujących jednocześnie kilka maszyn produkujących wyroby lniarskie przewodnik włączył nam jedną taką bardzo starą maszynę. Hałas był niewyobrażalny. A przecież w hali było 200 maszyn z których co najmniej połowa pracowała gdy fabryka była czynna. Kobiety przy takiej pracy traciły słuch. A pracowały codziennie po 12-14 godzin...

Opowiedział nam także o pierwszym w świecie Strajku Kobiet. Był to tzw. Strajk Szpularek. Gdy w kwietniu 1883 roku obniżono części robotnic dniówki doszło do strajku. Do strajku dołączyli się mężczyżni. Wtedy przyjechali na koniach kozacy -Żyrardów był w zaborze rosyjskim - zaczęli strzelać do strajkujących. Zginęło kilkanastu robotników. Część została aresztowana. Na szczęście właściciel fabryki Karl Dittrich spełnił podstawowe żądania strajkujących i przywrócił ich do pracy.

Właściciel fabryki miał wtedy powiedzieć że: „Kapitalizm zadaje rany, kapitalizm musi je też leczyć”.

I jeszcze…

Żyrardów miał swojego piewcę. Był to urodzony w tym mieście potomek czeskich emigrantów Paweł Hulka-Laskowski. Był filozofem, religioznawcą, pisarzem i tłumaczem. Mieszkał w Żyrardowie w typowym robotniczym domu z II połowy XIX wieku. Miał za sąsiadów robotników i prządki z Fabryki Lnu. 

Tu napisał wspomnieniowo-reportażową książkę pt: „Mój Żyrardów” i inne dzieła. 

I tu dokonał jako pierwszy przekładu na język polski „Przygód dzielnego wojaka Szwejka” Jarosława Haska. Przekład został wydany w 1931 roku.

Mogłabym jeszcze długo pisać o Żyrardowie i o jego wybitnym piewcy.

A także o kapitalistach, którzy to miasto stworzyli.

... bo Żyrardów to naprawdę bardzo ciekawe miasto. 

A stare fabryki i przędzalnie niedawno odnowiono i przeznaczono na tzw. lofty. Podobno bogaci mieszkańcy Warszawy kupują tam olbrzymie mieszkania. I podobno nie są drogie … i tylko 45 kilometrów od Warszawy...

I jeszcze...

- W 1900 roku Żyrardów otrzymał Grand Prix na wystawie światowej w Paryżu.

Złote lata fabryki to okres od 1910 do 1914 roku. Po wojnie działała nadal, jednak nie zdołała odbudować dawnej świetności.

Po Żyrardowie i jego nadzwyczaj ciekawych budowlach oprowadzały nas tamtejsze przewodniczki. Kłaniam się im bardzo nisko za profesjonalizm i niesamowitą wprost miłość do swojego miasta.

Przepraszam jeśli za bardzo nudziłam...