Warszawa - ulica Nowy Świat 72

Tekst ten dedykuję dr Agnieszce Zielińskiej – polonistce z Płocka, z którą spotkałam się pod tym adresem latem 2018 roku. Agnieszka przyjechała do siedziby PAN-u aby uczestniczyć w konferencji poświęconej towianizmowi. Umówiłyśmy się w holu pałacu aby się poznać. Agnieszka przy okazji kupiła u mnie moją książkę o Warszawie.

Agnieszka prowadzi blog na którym opisuje swoje podróże literackie. A aktualnie pracuje nad książką pod tytułem…… Zdradzisz nam Agnieszko tytuł???

A może zechcesz przeczytać o miejscu w którym się spotkałyśmy?
---------------------------------------------------------------------------

Na miejscu tym i w jego otoczeniu przez prawie cztery wieki działo się bardzo wiele.

Zacznijmy od tego, że w roku 1620 na polecenie króla Zygmunta III Wazy zbudowano tu kaplicę dla pochowania ciała cara Wasyla Szujskiego i jego braci, pojmanych do niewoli przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie pod Kłuszynem w 1610 roku. Jeńców osadzono na zamku w Gostyninie, gdzie zmarli w 1612 na zarazę. Kaplicę nazwano Moskiewską. 

W 1634 roku prochy braci król Władysław IV przekazał do Moskwy. Kaplicę zamknięto i przez wiele lat nic się w niej nie działo.

Gdy król Jan Kazimierz sprowadził do Polski dominikanów to w 1668 zaczęli oni na tym miejscu budować dla siebie klasztor i kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej. Kaplica Moskiewska została włączona w mury kościoła. 

Kościół funkcjonował do roku 1818 , wtedy został zamknięty i rozebrany. Jak podają niektóre źródła bezpośrednią przyczyną było samobójstwo na stopniach ołtarza młodego księdza odprawiającego nabożeństwo. 
To niesłychane wydarzenie miało przyciągnąć tłumy gapiów i spowodować osobiste zjawienie się w świątyni Wielkiego Księcia Konstantego. I to Książę Konstanty podjął decyzję o likwidacji świątyni.

Dwa lata później na miejscu kościoła rozpoczęto budowę gmachu dla Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Projektantem gmachu był Antoni Corazzi a fundatorem słynny działacz oświeceniowy /i nie tylko/ Stanisław Staszic. I sam Staszic zamieszkał w tym gmachu.

Niestety po powstaniu listopadowym, w odwecie za czynny w nim udział wielu naukowców – Towarzystwo zostało rozwiązane, a pałac skonfiskowany przez władze carskie.

Od tego czasu pałac używany był do różnych celów i mieściły się w nim przeróżne instytucje. W 1862 roku budynek objęło Pierwsze Klasyczne Rosyjskie Gimnazjum Męskie. Nasilająca się rusyfikacja „priwislanskiego kraju” spowodowała też nadanie pałacowi neobizantyjskiego wyglądu. W pałacu urządzono także kaplicę prawosławną.

W roku 1907 reaktywowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk pod nową nazwą – Towarzystwo Naukowe Warszawskie. Objęło ono Pałac Staszica w posiadanie w 1918 roku. 

W latach 1924-1926 architekt Marian Lalewicz odremontował gmach nadając mu dawne cechy klasycystyczne.

W okresie międzywojennym pałac był także siedzibą polsko-rosyjskiej księgarni i kilku wydawnictw. Sprzedawano także w nim tkaniny i bieliznę.

W czasie II wojny Światowej pałac zniszczono. Tak wyglądał po wyzwoleniu Warszawy:

W latach 1947 – 1949 został odbudowany wg projektu profesora Piotra Biegańskiego.

Obecnie wygląda tak jak na pierwszym i ostatnim zdjęciu.

To ten sam Pałac przed którym w 1830 roku postawiono pomnik tego, który „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. 

Ale historia pomnika Mikołaja Kopernika dłuta Bertela Thorvaldsena zasługuje na osobny tekst.

A w Pałacu Staszica, który jest siedzibą Polskiej Akademii Nauk odbywały się i nadal odbywają wykłady otwarte. Byłam na kilku, ale zapamiętałam najbardziej jeden – ten, który wygłosił ceniony filozof  Władysław Tatarkiewicz. Pan profesor mówił o sztukach pięknych.

Agnieszko – mam nadzieję, że Cię nie zanudziłam...

--------------------------------------------------------------------------------------------------
Tekst powstał częściowo na bazie jednego z rozdziałów książki Ireneusza Zalewskiego pt: "Echa dawnej Warszawy" - tom II