O tym jak nam króla Stasia porwali...

                            Porwanie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - autor nieznany

Do dzisiaj historycy spierają się czy król Stanisław August Poniatowski został porwany przez konfederatów barskich czy jedynie upozorował swoje uprowadzenie aby zjednać sobie jak największą liczbę zwolenników. 

W 1771 roku Rzeczpospolita stała nad przepaścią a jej obywatele podzielili się na dwa obozy: zwolenników i przeciwników króla.

9 sierpnia 1770 roku konfederaci ogłosili interregnum czyli bezkrólewie. Króla nazwali „intruzem, uzurpatorem i tyranem”. Dokument z takim zapisem wręczył monarsze rotmistrz Stanisław Strawiński kiedy król Stanisław August Poniatowski wychodził z nabożeństwa odprawianego w kolegiacie św. Jana. Interregnum zostało oficjalnie ogłoszone dopiero 2 października.

Nie jest do końca pewne kto stał za uprowadzeniem króla. Historyk Władysław Konopczyński wskazywał na marszałka konfederacji litewskiej Michała Jana Paca oraz na podskarbiego wielkiego koronnego Teodora Wessla.

Jednakże twórcy artykułu „Moc królewskiej oracji: porwanie Stanisława Augusta na obrazie ołtarza kościoła pw. św. Karola Boromeusza na Powązkach” uważają, że: „za spiritus movens zamachu należy uznać jednego z głównych dowódców opozycji Kazimierza Pułaskiego”. 

Późniejszy bohater walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki planował przewieźć monarchę do twierdzy konfederatów na Jasną Górę i zmusić do abdykacji.

W tym celu Pułaski spotkał się uprzednio ze Strawińskim, który opracowywał plan porwania władcy. 

Pułaski miał zalecić Strawińskiemu aby „nie goniono, jeśli król ma pozostać przy życiu”.

Przygotowania do porwania króla trwały niecałe dwa dni. 2 listopada 1771 r. do Warszawy przyjechała grupa 26 konfederatów barskich pod wodzą Stanisława Strawińskiego i Waldemara Łukawskiego.

Na narady wybrali stajnię dominikanów na Nowym Mieście, przy ulicy Freta. Strawiński dowiedział się, że król nie pojedzie tego dnia /3-go listopada/do teatru tylko odwiedzi chorego wuja, kanclerza wielkiego koronnego litewskiego Michała Fryderyka Czartoryskiego, który mieszkał – jako kontraktowy, dożywotni użytkownik w pałacu przy ulicy Miodowej /podówczas pałac Radziwiłłów, obecnie pałac Paca pod numerem 15/.

Potem monarcha miał się udać na kolację do księżnej Izabeli Czartoryskiej. Strawiński miał czekać na wyjazd króla u zbiegu Miodowej i Koziej „a gdy powóz królewski o godzinie 18 ½ wieczorem z Zamku wyruszył, pospieszył do spiskowych, kazał jednym wsiąść na koń, a innym pieszo rozstawić się po rogach ulic…..”

Do ataku doszło gdy król opuścił pałac przy ulicy Miodowej.

„Jadący przed karetą orszak wziął pierwszy oddział spiskowców na ront kozacki i wezwał do ustąpienia się słowami „król jedzie”, a w tej chwili gdy kareta królewska wjechała między pałace biskupa krakowskiego i hetmana Branickiego, dwa inne oddziały pod wodzą Łukawskiego i Kuźmy, wypadłwszy z ulicy Kapitulnej i Miodowej otoczyły karetę”. Towarzyszący królowi służący uciekli, dostępu do karety bronili jedynie dworzanie … jednak i oni zbiegli poranieni. Do końca walczyli jedynie dwaj królewscy hajducy – jeden z nich -Jerzy Henryk Butzau został zabity - a drugi ranny.

„Król otworzył drzwiczki powozu, wysiadł wraz z adiutantem i korzystając z ciemności, przemknął się niepostrzeżony między oddziałem spiskowców uciekając do pobliskiego kanclerskiego pałacu, którego bramę zastał jednak zamkniętą. Kołatając do bramy zwrócił uwagę spiskowych na siebie i został schwytany przez Łukawskiego"

Wśród wzajemnego nawoływania jeden ze spiskowych nie wiedząc że ma przed sobą króla, ciął go lekko pałaszem przez głowę, a Kużma wystrzelił z pistoletu lecz chybił”.

Porywacze z królem udali się na północ. Kiedy wszyscy przekroczyli granicę miasta wyznaczoną przez okopy Lubomirskiego, koń na którym jechał król – złamał nogę. 

Monarcha spadł z wierzchowca gubiąc przy tym kapelusz, płaszcz i but. 

Poniatowskiemu dano nowego konia a pachołek oddał królowi swoje ubranie.

Co się działo dalej dokładnie nie wiadomo. Jest kilka opisów tego wydarzenia...

Porywacze albo zaczęli błądzić, albo po prostu uciekli rozjeżdżając się w różnych kierunkach. Z królem pozostał jedynie konfederat Jan Kuźma. 

Według historyka i pamiętnikarza księdza Jędrzeja Kitowicza Kuźma miał odprawić spiskowców aby zostać z królem sam na sam.

Czy chcecie wiedzieć co było dalej???

/Tekst powstał na bazie artykułu Katarzyny Dzierzbickiej znajdującego się w numerze 11-12 miesięćznika Stolica z listopada/grudnia 2017 roku/

W tym mniej więcej miejscu na ulicy Miodowej w Warszawie porwano króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.