O tym jak nam króla Stasia porwali...- część druga

                                   Tak wyglądał król Staś na obrazie Marcello Bacciarellego                     

Według księdza Jędrzeja Kitowicza /Pamiętniki czyli historia polska/gdy Jan Kużma został z królem sam na sam miał powiedzieć: 

„Chociaż ja ciebie mam w ręku, znam jednak że ty jesteś moim królem. Jeżeli mi przyrzeczesz słowem królewskim, że mi darujesz to przewinienie odtąd będę twoim obrońcą. Uprowadzę cię na miejsce bezpieczne i odprowadzę do Warszawy….”

Całkiem inaczej sytuację tę opisał Stanisław Szenic w Pitavalu warszawskim:

„Moment ten od razu wykorzystał Stanisław August słynący z płynnej i przekonywającej wymowy. Począł więc wykazywać Kużmie jak ciężkiej dopuścił się zbrodni porywając się na osobę swojego monarchy. Przyrzekł mu przebaczenie i sowitą nagrodę jeśli zaniecha powziętego zamiaru i go ocali.”

„Jeśli nie wierzysz mojej obietnicy – mówił król – więc uchodż i ratuj siebie, póki masz czas. Pikiety moskiewskie są po lewej ręce, udaj się w prawą, byś je ominął. Jeśli mnie spotkają, upewniam, że im pokażę inną wcale drogę, nie tą, którą ty pójdziesz.”

Jan Kużma miał się spotkać z pozostałymi porywaczami w Lasku Bielańskim, jednak za namową króla pojechał dalej do wsi Buraków leżącej między Marymontem a Powązkami. 

"Tu rzucił się Stanisławowi Augustowi do nóg prosząc o przebaczenie i łaskę królewską.

Następnie zaprowadził króla do stojącego w pobliżu młyna słodowego /stąd to miejsce zwie się Słodowcem/, który miał w dzierżawie niejaki Finke rodem ze Szwajcarii – oświadczając, że wyratował z rąk jakiegoś znakomitego dygnitarza – pisał dalej Szenic. 

Dzięki pomocy młynarczyka król zawiadomił o swym uprowadzeniu dowódcę Gwardii Pieszej Koronnej.

„Stanisław August o godzinie 4-tej rano napisał /…/ ołówkiem bilecik treści następującej: - Cudem uszedłem rąk morderców, pospiesz po mnie ze 40 ludźmi do Marymontu. Jestem raniony lecz nie niebezpiecznie”

Około godziny 5.00 /4 listopada 1771 roku/rano Stanisław August Poniatowski wrócił do Zamku Królewskiego. 

Natychmiast w katedrze św. Jana odbyło się uroczyste nabożeństwo dziękczynne za ocalenia króla.

Jan Kuźma został zaprowadzony do apartamentu, gdzie mógł cieszyć się wszelkimi wygodami. Nad jego bezpieczeństwem czuwała straż.

Wieść o porwaniu króla rozniosła się po Europie.

List do króla wysłał m.inn. francuski pisarz i filozof Voltaire.

Papież Klemens XIV ogłosił dla Polski specjalną bullę jubileuszową, a duchowni z ambon potępiali zamachowców.

„Król Stanisław August, wierząc święcie w doznany cud Opatrzności, skrzętnie przechowywał wszelkie pamiątki wydarzenia: strój jaki wówczas nosił, but który mu Kuźma pożyczył, kapelusz Mikulskiego /przypominam, że w czasie ucieczki król zgubił jednego buta i kapelusz/, a nawet kule wydobyte z ciała zabitego hajduka Butzova.”- pisał Szenic.

16 marca 1815 roku kasztelan, pisarz i publicysta Aleksander Linowski podarował księżnej Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej „ubiór, jaki król Poniatowski miał na sobie wtenczas, kiedy go złapano i prowadzono do bielańskiego lasu” - pisał profesor Zdzisław Żygulski w artykulu „Garnitur nieszczęśliwośći króla Stanisława Augusta”. 

Księżna przechowywała go w Puławach, w wybudowanej w 1801 roku Świątyni Sybilli, w której stworzyła pierwsze na ziemiach polskich muzeum pełne dawnych pamiątek.„Niestety – wszystko stało się pastwą barbarzyńskich Moskali ” - pisał Julian Ursyn Niemcewicz.

Z pamiątek z zamachu na Stanisława Augusta zachowały się tylko cztery: koszula i pończocha monarchy, but Kuźmy i naprawiony kapelusz Mikulskiego. 

W późniejszych czasach wypożyczane były m.inn. przez Jana Matejkę, który uwieczniał je na swoich obrazach. Kapelusz widać na płótnie Konstytucja 3 maja 1791 roku. Ma go na głowie m.inn. Król Stanisław August i Franciszek Ksawery Branicki.

Niedaleko od miejsca w którym stał młyn król wraz ze swoim bratem prymasem Michałem Poniatowskim ufundowali kościół – jako wotum za cudowne ocalenie. 20 maja 1792 roku poświęcono kamień węgielny a 21 października konsekrowano skromną świątynię, którą zaprojektował królewski architekt Dominik Merlini. Jej patronem został św.Karol Boromeusz, jako że uwolnienie króla miało miejsce w dniu tego patrona.

W ołtarzu tego kościoła /tak – to ten kościół stojący na terenie Starego Cmentarza Powązkowskiego/ znajduje się obraz autorstwa Józefa Walla. 

W lewym dolnym rogu płótna widać niewielkich rozmiarów scenę przedstawiającą rozmowę Stanisława Augusta Poniatowskiego z Janem Kużmą.

                                              

---------------------------------------------------

/Tekst powstał na bazie artykułu Katarzyny Dzierzbickiej znajdującego się w numerze 11-12 miesięcznika "Stolica" z listopada/grudnia 2017 roku/.

O aresztowaniach, procesie, wyroku i egzekucjach na sprawcach porwania króla Stasia będzie jeszcze jeden tekst.

Wszystkich zainteresowanych zapraszam w niedzielę.