O tym jak nam króla Stasia porwali - zakończenie

                       

     Widok z Łazienek Królewskich króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zdjęcie zrobione dn. 4 kwietnia 2019 roku.

Dwa dni po porwaniu króla Stasia zaczęły się aresztowania. Zatrzymano kilku konfederatów, a nawet zonę jednego z nich – Mariannę Łukawską.

Główny inicjator porwania króla czyli Kazimierz Pułaski uciekł do Francji. Stamtąd próbował jeszcze drogą dyplomatyczną ratować sprawę konfederacji, a chcąc usunąć wszelkie podejrzenia co do zamachu na króla – wysłał do marszałka wielkiego koronnego Stanisława Lubomirskiego z Paryża list. W liście tym datowanym na 22 sierpień 1772 roku usprawiedliwiał się i sprawę zamachu przypisywał wyłącznie Strawińskiemu.

Uchwałą rady senatu z 15 lutego 1773 roku podjęto decyzję o wytoczeniu procesu uczestnikom zamachu na życie króla. 7 czerwca odbyła się pierwsza rozprawa , a 2 sierpnia w roli świadka wystąpił sam król.

Rozprawa zaczęła o godzinie 11.30 w izbie senatorskiej na Zamku Królewskim.

Profesor Uniwersytetu Lwowskiego Władysław Ostrożyński tak pisał w artykule pt: „Sprawa zamachu na króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z dnia 3 listopada 1771 roku przed sądem sejmowym”:

„W całej Warszawie powszechnie mówiono, że król za oskarżonymi będzie przemawiać...Monarcha bronił konfederatów… mówiąc m.inn: Daruj im Ojcze, bo nie wiedzą co czynią."

Król po skończonej przemowie wrócił do komnat, a dalsze posiedzenie sądu sejmowego było tajne.

Wyrok w sprawie konfederatów barskich zapadł 27 sierpnia /1773 roku/. Brzmiał następująco:

„…… Ponieważ jednak bezecni Kazimierz Pułaski, Stanisław Strawiński i Walenty Łukawski powinni być nie tylko pozbawieni honorów i czci ale i ciała ich, jako narzędzia sromotnej zbrodni okrutnym karom poddane być muszą przeto, chociaż za tak wielką zbrodnię na kary o wiele większe i surowsze zasłużyli, za wstawiennictwem się królewskiego majestatu u naszego sądu skazujemy zostającego w więzieniu Walentego Łukawskiego i zbiegłych Kazimierza Pułaskiego i Stanisława Strawińskiego na karę śmierci przez ścięcie. 
...Ręce ściętych zbrodniarzy, odłączone od ciała, mają być wbite na pal przy drogach publicznych i po niejakim czasie spalone, a popioły na wiatr rozwiane, ciało zaś zaraz po ścięciu rozćwiartowane, spalone i na wiatr rozwiane… /…/ 
...Jana Kużmę od kary śmierci uwalniamy, mimo to jednak tego człowieka, który tak szkaradną zbrodnię w umyśle swym powziął, a nawet gwałtownym napadem wykonać się odważył, jako potwor natury, niegodny życia na tej ziemi i oddychania polskim powietrzem, na wieczne wygnanie z Królestwa Polskiego i prowincyi przyłączonych skazujemy i wydalić go kosztem skarbu publicznego do granic Królestwa jak najrychlej polecamy, postanawiając że pod żadnym pozorem do dzierżaw Rzeczypospolitej powrócić i granic jej przekroczyć nie może, gdyby bowiem na to się odważył, schwytany i przez jakikolwiek urząd, nawet wiejski, śmiercią, w myśl konstytucyi z r. 1588, bezzwłocznie ukarany zostanie” - tak pisał Władysław Ostrożyński.

Wszystkich innych uczestników zamachu na życie króla ukarano więzieniem a ich żony i dzieci pozbawiono majątków i szlachectwa oraz zakazano im używać swoich nazwisk.

Egzekucje zaczęły się od samego rana.

„O godzinie 8.00 więżniowie ubrani w „śmiertelne koszule” opuścili więzienie przy ulicy Mostowej. Na miejsce straceń /.../ zostali przewiezieni trzema wozami, które jechały tą samą drogą, którą konfederaci uciekali z porwanym królem...”

„Jeden z więżniów – Józef Cybulski – przez całą drogę siedział w trumnie, w której miał być pochowany...”

„Pierwszy wstąpił na rusztowanie Walenty Łukawski, powiedział że przyznaje się do winy, prosi o przebaczenie dla siebie Boga i Ojczyznę i nie pozwolił sobie oczu zawiązać, tylko poddał głowę pod … 
”Nastepny – natomiast Józef Cybulski nic nie mówił ale pozwolił sobie oczy zawiązać...

Na wszystko patrzyły żony i dzieci skazanych...

Po egzekucji kat powiesił na szubienicy tablice z nazwiskami powieszonych… 
Straceni zostali pochowani na cmentarzu przy kościele św.Jerzego przy ul. Świętojerskiej. Cmentarz ten jak i kościół od dawna nie istnieją, a tamtejsza nekropolia była przeznaczona dla samobójców i skazańców.

Dwóch konfederatów powieszono, dwóch zmarło w więzieniu, dwudziestu kilku zdołało uciec ale poszukiwano ich z zamiarem ukarania śmiercią...

Wybawca króla - Jan Kuźma zamieszkał we Włoszech, najpierw w Rimini, później w Senigalli. Miał wyznaczoną przez króla dożywotnią pensję w wysokości 400 czerwonych złotych rocznie.

W 1804 roku powrócił jednak do Warszawy gdzie zmarł w 1822 roku. Został pochowany na Powązkach.

Hajduk Jerzy Henryk Butzau, który stracił życie ratując króla został pochowany na cmentarzu ewangelickim. Nagrobek ufundował mu sam król Stanisław August Poniatowski. Nagrobek ten na którym widniał napis w języku niemieckim że: „… tu leży ten który zasłonił króla własną piersią...” przetrwał do 1955 roku.

Młynarzowi, który w swej chacie pomagał rannemu królowi Monarcha kupił młyn na Marymoncie i przekazał mu go na własność.

Główny inicjator zamachu na króla Kazimierz Pułaski wyjechał do Ameryki. Tam walczył o wolność USA i stal się „ojcem amerykańskiej kawalerii’.

Parę dni temu dowiedzieliśmy się że najprawdopodobniej był kobietą.

To wszystko oczywiście w wielkim skrócie ... bo na temat porwania króla powstało wiele utworow literackich.

I tak to nam porwali króla Stasia...

/Tekst powstał na bazie artykułu Katarzyny Dzierzbickiej znajdującego się w numerze 11-12 miesięcznika "Stolica" z listopada/grudnia 2017 roku/.