Jeszcze jedna stolica Polski

Tekst ten dedykuję Izie z Płocka, czyli mojej synowej...

Ta dawna stolica Polski jest najstarszym miastem Mazowsza. Znajduje się też tutaj najstarszy mazowiecki cmentarz rzymsko-katolicki.

Położona jest na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego, który obejmuje 34 miasta w siedmiu państwach usytuowanych wokól Morza Bałtyckiego. W Polsce jest tych miast aż 12 i wszystkie są związane z Hanzą, czyli związkiem miast handlowych Europy Północnej.

Zastanawiam się czy oprócz historyków, mieszkańców tego miasta i zapaleńców, którzy amatorsko interesują się historią polskich miast, wiele osób wie o tym, że Płock też był stolicą Polski.

Wszyscy wiemy, że pierwszą udokumentowaną stolicą naszego państwa było Gniezno. Jednakże okołó X wieku niektóre ośrodki administracji państwa Piastów zostały przeniesione na Ostrów Tumski do Poznania. Od 1038 roku stolicą był Kraków, a w latach 1079-1138, podczas panownia Władysława I, Hermana i Bolesława III Krzywoustego był nią Płock. Pod koniec XIII wieku był nią znowu Poznań, a od początku XVII wieku ponownie Kraków. Po II wojnie światowej władza rezydowała w różnych miastach - w Lublinie, Chełmie i Łodzi, a Warszawa stała się oficjalną stolicą Polski dopiero w 1952 roku.

Z Płockiem jestem związana emocjonalnie. Tutaj na rynku przed ratuszem 14 sierpnia pewnego roku spacerowała dookoła podświetlanej fontanny piękna młoda para. Zjawiskowa dziewczyna miała na sobie długą białą sukienkę z trenem, który niosły za nią dwie śliczne i bardzo przejęte dziewczynki - jej siostrzenice. Obok pięknej dziewczyny szedł przystojny młodzieniec. Był to mój starszy syn z poślubioną godzinę przedtem dziewczyną - urodzoną w dawnej stolicy Polski i mieszkającą tam do czasu wyjazdu na studia do aktualnej stolicy. Ślub też oczywiście był w Płocku, w jednym z zabytkowych kościołów. A wesele w jednym z lokali na słynnej ulicy Tumskiej. 

Na wznoszącym się 50 metrów ponad lustro Wisły Wzgórzu Tumskim płonęły w czasach przedchrześcijańskich ognie na ołtarzach bogów plemienia Mazowszan. Jak twierdzą naukowcy, tu właśnie składano krwawe ofiary na cześć pogańskich bogów, a byli nimi prawdopodobnie jeńcy.

Na miejscu pogańskiej świątyni Bolesław Chrobry nakazał wybudować drewniano-ziemny gród. W nim znajdowały się między innymi murowana kaplica i budynek mieszkalny, tzw. palatium. Budynki te póżniej połączono i rozbudowano. Stały się siedzibą opactwa benedytynów. Fundamenty tych budowli zachowały się i znajdują się w wykopie archeologicznym wewnątyrz gotyckiego ceglanego zamku na Wzgórzu Tumskim.

Następną znaczącą budowlą na Wzgórzu Tumskim był zamek Władysława Hermana. Książę ten objął władzę w 1079 roku po wygnaniu swojego brata Bolesława Śmiałego przez zbuntowanych panów małopolskich. I chociaż zawdzięczał im władzę, to nie przepadał za Krakowem i dlatego wybrał za swoją siedzibę Płock. Tu w zamku urodził się jego syn Bolesław Krzywousty i tutaj na dziedzińcu został pasowany na rycerza. Pierwszy kronikarz na ziemiach polskich Gall Anonim, który był uczestnikiem pasowania na rycerza młodego Bolesława, miał wtedy powiedzieć następujące słowa: "Aż dotąd była Polska przez wrogów deptana, lecz przez tego chłopczyka będzie do dawnego powrócona stanu".

Katedra płocka jest jednym z pięciu największych i najstarszych obiektów sakralnych w Polsce. Przedtem stała na tym miejscu rotunda preromańska - jej fragmenty można zobaczyć na placu przed katedrą, potem romański kościół, konsekrowany w 1144 roku . Pozostaly po nim oryginalne głowice romańskie wmurowane w ścianę przylegającego do katedry muzeum diecezjalnego, W XIII wieku katedra została zniszczona przez pożar, następne zniszczenia miały miejsce w czasie najazdów Prusów i Litwinów. Z epoki gotyku pozostały przepiękne dwie wieże, potem w epoce renesansu dobudowano kopułę z latarnią.

Ciąg dalszy wkrótce nastąpi...