Miasto - Ogród ... czyli NAŁĘCZÓW

Tekst ten dedykuję GORDYJCE, która jako pierwsza zgadła, że zdjęcia, które zamieściłam we wpisie z 26 października dotyczyły Nałęczowa.

W Parku Zdrojowym na ławeczce siedzi Bolesław Prus a przed nim przechadza się kacza rodzinka...

"Proszę sobie przedstawić dolinkę, tak małą jak wszystko co jest dobrem na świecie, otoczoną wieńcem tak łagodnych pagórków, że każdy z nich dziecko mogłoby nakryć rączkami. W tej dolinie proszę umieścić park, zaludniony wszelkiego rodzaju roślinnością /.../. Proszę tę dolinkę połączyć z resztą świata za pomocą mnóstwa cienistych wąwozów, wąwozików, na które nie można spoglądać bez westchnień, a będziecie mieć bardzo niedokładne wyobrażenie o pięknościach nałęczowskiej natury.

Czy to wszystko? Bynajmniej. Są tu jeszcze dwie rzeczułki, z których jedna prowadzi zuchwałych turystów aż do Kazimierza, druga - zasila parkową sadzawkę, po której zakochani mogą pływać czółnami, karmić białopióre łabędzie, wzdychać przy bladolicym księżycu lub przypatrywać się budynkom hydropatycznym, odbitym w zwierciadle wody"

Tak pisał o Nałęczowie w Kurierze Codziennym nr 23 w roku 1894 jeden z dwóch wybitnych w tamtych czasach pisarzy, którzy zakochali się w tym Mieście-Ogrodzie. Był nim Bolesław Prus. 

A drugim był Stefan Żeromski.

Nałęczów - miasteczko uzdrowiskowe w dolinie rzeki Bystrej, zwane Miastem-Ogrodem, nazwę swą wywodzi od herbu Małachowskich - Nałęcz -i z działalnością tego rodu wiążą się początki tego uzdrowiska. Złoty okres rozwoju kurortu nastąpił na przełomie XIX/XX wieku, kiedy to jedyne w Kongresówce uzdrowisko, w sezonie letnim stawało się stolicą polskiej inteligencji.

W latach 1771-1773 starosta wąwolnicki Stanisław Małachowski w centralnej części parku wzniósł okazały pałac według planów architekta Ferdynanda Naxa. Jego cierpiący na podagrę brat - Antoni Małachowski właśnie w tutejszych wodach źródlanych znajdował ukojenie bólu. Gdy profesor Uniwersytetu Warszawskiego i aptekarz koronny Józef Celiński w 1817 roku dokonał analizy chemicznej tych wód i potwierdził ich walory lecznicze  zaczął się rozwój uzdrowiska. W 1821 roku zbudowano i nowocześnie wyposażono łazienki kąpielowe, urządzono dom gościnny.... i zaczął się okres świetności tego maleńkiego uzdrowiska. 

Niestety, powstania narodowe przerwały pomyślny okres rozwoju uzdrowiska... a bywał w nim nawet sam książę Adam Czartoryski.

Wskrzeszenie uzdrowiska i powołanie w końcu XIX wieku spółki udziałowej do prowadzenia zakładu leczniczego było zasługą lekarzy -Sybiraków: Fortunata Nowickiego, Wacława Lasockiego i Konrada Chmielewskiego. Upór i determinacja, wsparta doświadczeniem zdobytym na zesłaniu, pozwoliła im stworzyć nowoczesny zakład kąpielowy.

Ogromne zasługi dla rozwoju miasta jako uzdrowiska położył także wlasciciel  Naleczowa inżynier Michał Górski, administrator i współtwórca koncepcji "miasta-ogrodu", łączącej oryginalna zabudowę z krajobrazem. W tym miejscu należy dodać, że guwernerem córek Górskiego był w latach 1890-1892 sam Stefan Żeromski. 

Zaczął się okres świetności Nałęczowa. Do miasteczka zaczęli zjeżdżać bogaci przemysłowcy i ziemianie z kresów wschodnich. Osiedlali się tu i lokowali swoje kapitały, budując okazałe budowle czyli piekne wille wzdłuż głównych ulic. Uruchomienie w 1877 roku kolei nadwiślańskiej ułatwiało dojazd do uzdrowiska. 

Nałęczów stawał się ulubionym miejscem odpoczynku i pracy twórczej, przyciągał niezwykłą atmosferą wolności.

Był wówczas jedynym miejscem w Królestwie gdzie o Polsce mówiło się po polsku.

Adam Pług, Jan i Mieczysław Karłowiczowie, Stanisław Witkiewicz, Antoni Odyniec, Jadwiga Łuszczewska "Deotyma", Ignacy Jan Paderewski, Walery Eliasz Radzikowski, Henryk Siemiradzki, Gustaw Daniłowski , a przede wszystkim Bolesław Prus stworzyli w Nałęczowie "letni salon", tzw. kolonię literacką. Bywał także w Nałęczowie Henryk Sienkiewicz, projektował Jan Koszczyc-Witkiewicz i tworzył wspomniany już Stefan Żeromski.

Było tych wybitnych osób znacznie więcej - np. Michał Elwiro Andriolli, który właśnie w Nałęczowie stworzył wiele wspaniałych ilustracji i obrazów.

Tu właśnie dorastała i uczyła się przyszła pisarka Ewa Szelburg-Zarembina.

Zarówno ona jak i Andriolli spoczęli na zawsze na pięknym cmentarzu zwanym "nałęczowskim Panteonem".

To naprawdę tylko kilka podstawowych informacji dotyczących uroczego Nałęczowa, który jest uzdrowiskiem do którego przyjeżdżają głownie osoby chore na serce.

I my tam niedawno byliśmy. Wprawdzie tylko 6 dni w ramach tzw. pakietu "Zdrowie Seniora", ale po przyjęciu każdego dnia kilku zabiegów ... pędziliśmy na zwiedzanie i fotografowanie tego pięknego Ogrodu w którym tak wiele jest przyrody, piękna i śladów polskiej kultury...

A mieszkaliśmy w Parku Zdrojowym w Pawilonie Angielskim - naprzeciwko Pałacu Małachowskich, w pobliżu Starych Łazienek, Domu Zdrojowego, Term Pałacowych i w otoczeniu pięknych starych drzew....

Nie napisałam o tysiącu rzeczy.... ale coś mi się wydaje, że napiszę jeszcze przy innej okazji... 

No bo przecież wzruszałam się w dwóch tamtejszych muzeach - Bolesława Prusa i Stefana Żeromskiego.