Film o Tadeuszu Kościuszce czyli pańszczyzna jak niewolnictwo

 "Dzieje naszych chłopskich przodków są przemilczane albo wyparte" - mówi w wywiadzie Paweł Maślona reżyser filmu historycznego o Tadeuszu Kościuszce.

W XIX wieku w Polsce /tej, której faktycznie nie było bo podzielonej między zaborców/ istniała nadal pańszczyzna. Najpóźniej pańszczyzna została zniesiona w zaborze rosyjskim - ok. 1864 roku. Dużo na temat sytuacji chłopów pisze  Kacper Pobłocki w książce "Chamstwo" i Kamil Janicki w książce "Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa". Te właśnie książki a także kilka innych podobnych przeczytał reżyser filmu i jego asystenci zanim przystąpili do jego realizacji.

Chłop pańszczyźniany w Polsce był traktowany jak niewolnik.

Jest w filmie scena, której nigdy nie zapomnę:

Chłop pańszczyźniany Ignac pokazuje swoje plecy i na migi i wydobywając z siebie przeróżne dźwięki opowiada czym był katowany przez swojego pana.

Wtedy czarnoskóry towarzysz Kościuszki też pokazuje swoje plecy, też katowane przez lata i pełne blizn. Tylko, że on był niewolnikiem w Ameryce.

Z rozmowy na migi wynika, że biały chłop pańszczyźniany był katowany batem a czarnoskóry niewolnik kijem.

Ale po kolei...

Tadeusz Kościuszko wraca do Polski ze Stanów Zjednoczonych.  Przybywa w towarzystwie Dominga swojego czarnego adiutanta. Chce zebrać wojska i wywołać powstanie przeciwko Rosji. A w Ojczyźnie zastaje chaos, bałagan i bezhołowie. Każdy pilnuje swojego interesu, a chłopi traktowani są jak bydło.

Wprawdzie szlachta rwie się do walki, ale nie posiada ani planu, ani uzbrojenia a jedynie wiarę w Najjaśniejszą Panienkę.... bo z jej pomocą wszystko przecież się uda.

W momencie gdy w rękach jego adiutanta rozpada się kolejny pistolet z ukrytego arsenału broni spiskowców, Kościuszko /w tej roli świetny Jacek Braciak/ mówi: "Wy to chyba nie chcecie tych wojen wygrywać".

Generał Kościuszko szansę powodzenia powstania przeciwko carowi widzi w chłopach. Ale jak można chłopów pańszczyźnianych zmobilizować i zachęcić ich do walki ramię w ramię z panami, którzy traktują ich jak bydło?

Przykładem takiego "bydła" jest młody chłop Ignac /w tej roli rewelacyjny Bartosz Bielenia/ - nieślubny syn pana i chłopki, który ucieka z dworu z testamentem ojca mając nadzieję, że ojciec go wyzwolił z pańszczyzny i dał mu kawałek ziemi. Ściga go wraz z tropicielami spadkobierca Stanisław, który kolaboruje z magnatem i na jego rozkaz ma pojmać Kościuszkę.

Jest i rosyjski dowódca Dunin /w tej roli także rewelacyjny Robert Więckiewicz/. To na stypie u pułkownikowej Dunin wygłasza pogląd, że "Polska tylko u boku imperium rosyjskiego jest w stanie rozwinąć skrzydła i być normalnym krajem". 

A gdy dochodzi do walki to toczy się ona dwutorowo. Polacy biją się między sobą, bratobójczo /Ignac ze Stanisławem, który jest jego bratem i jednocześnie właścicielem/. Biją się też z Rosjanami ale przegrywają...

Bo w filmie pokazane są dwa konflikty: chłopsko-szlachecki wśród Polaków i polsko-rosyjski.

Reżyser filmu widzi analogię do dzisiejszych czasów. Nadal jako naród jesteśmy skłóceni. Na wschodzie czyha poważne zagrożenie, ale to nie przeszkadza nam we wzajemnej wrogości i walce.

Reżyser filmu mówi tak: "Nie wiem, kiedy zrozumiemy, że powinniśmy się szanować, nie traktować państwa jak prywatnego folwarku, a podwładnych jak chłopów pańszczyźnianych".

Kończę. I tak za dużo napisałam.

Idźcie na film "Kos".

---------------------------------------------------------------------

I jeszcze przypomniało mi się, że ponad 20 lat temu, w czasie objazdowej wycieczki po Białorusi odwiedziliśmy Merecowszczyznę w której urodził się Kościuszko. W niewielkim drewnianym dworku znajduje się wzruszające Muzeum Tadeusza Kościuszki.... a obok ruiny pięknego kiedyś pałacu hrabiego Wandalina Pusłowskiego...To właśnie Pusłowski  w roku 1857 powodowany głębokim szacunkiem dla Kościuszki zlecił odrestaurowanie tego dworku.

Znalazłam kilka moich zdjęć tego dworku: