W krainie Łemków /II/ - najsłynniejszy Łemko

"W blaszanym pogiętym pudełku

mieszkają okruchy tęczy

barwne kamyki

z których Pan Bóg

zrobił mozaikę ziemi

kawałek burzy
kawałek liścia
kawałek wody

pędzelkiem wyleniałym
jak mysi ogonek
dotyka się delikatnie
kamyków świata
przedtem
trzeba pędzel poruszyć
to znaczy poślinić"

/Zbigniew Herbert „Nikifor” - fragment/

Siedział od rana do wieczora na murku przy Krynickim Deptaku w towarzystwie kundelka i malował. Kundelek był za każdym razem inny. On zawsze był taki sam. Mały, biednie ubrany, bełkoczący, nie umiejący się zachować... Bezdomny. Często żebrał. Ale jego malunki tworzone na jakichś znalezionych karteczkach, na tekturkach, na pudełkach, na drukach urzędowych powstawały najczęściej od razu, od ręki, na zamówienie kuracjuszy, którzy przystawali i wrzucali mu parę groszy do puszki, której pilnował kundelek.

I tak właśnie go wyrzeźbiono. Jak siedzi w towarzystwie kundelka i coś maluje.

Właściwie to nazywał się Epifan Drowniak. Był samoukiem. Nie umiał czytać ani pisać. Potem dopiero nauczył się składać litery i podpisywać z błędami pod swoimi pracami.

Urodził się w Krynicy 21 maja 1895 roku jako syn żebraczki, która była Łemkinią i polskiego malarza. Odziedziczył po matce wrodzoną wadę słuchu i wymowy. Podobno miał język przyrośnięty do podniebienia. Ze względu na kalectwo był uważany za upośledzonego umysłowo i odrzucony przez społeczeństwo. Nikt też nie rozumiał jego prac.

Po raz pierwszy został odkryty w 1930 roku przez ukraińskiego malarza Romana Turyna.

Wysiedlony po 1947 r. w okolice Szczecina powrócił pieszo do Krynicy. Nie mając zameldowania ponownie został wysiedlony i znowu powrócił.

Ponownie artystę odkryło małżeństwo historyków i mecenasów sztuki – Andrzej i Ela Banachowie. To oni w latach 1948-1959 objęli go artystyczną opieką i doprowadzili do pierwszej wystawy jego prac.

Od 1960 roku aż do śmierci opiekował się nim malarz Marian Włosiński. Jego pracownia w Starym Domu Zdrojowym stała się również warsztatem łemkowskiego samouka.

Po 1960 roku na wniosek ówczesnego burmistrza Krynicy – Stefana Półchłopka malarzowi-żebrakowi został wydany akt urodzenia i nadane dane personalne Nikifor Krynicki. Dotychczas malarz nie widniał w żadnych księgach i nie posiadał żadnych dokumentów.

Od tej chwili Marian Włosiński stał się jego prawnym opiekunem.

To dzięki niemu odbyło się wiele wystaw prac Nikifora, o które zatroszczył się również po jego śmierci, dbając by zostały dobrze zachowane i zapamiętane przez przyszłe pokolenia.

Na podstawie tej znajomości powstała fabuła filmu z 2004 r. pt” „Mój Nikifor”. Reżyserem filmu był Krzysztof Krauze, a Nikifora zagrała po mistrzowsku Krystyna Feldman.

Zmarł w 1968 roku w wieku 73 lat w sanatorium w Foluszu koło Jasła. Pozostawił po sobie kilkadziesiąt tysięcy dzieł.

Prawdziwy rozgłos przyniosła mu wystawa w Paryżu w 1959 r., następnie wystawiano jego prace w wielu uznanych galeriach i muzeach na świecie: w Jerozolimie, Chicago, Londynie. W 1967 roku otwarto jego wystawę w Zachęcie. 
Namalował wiele akwarel i rysunków przedstawiających krynickie pejzaże, wnętrza, autoportrety. Jego twórczość cechuje dekoracyjność i harmonijny koloryt.  Od 1994 roku ma swoje muzeum w Krynicy… w willi Romanówka. 

                                     

Zwiedzałam to muzeum ale nie podejmuję się opisać swoich wrażeń. Chyba nie potrafię. Byłam /i nadal jestem/za bardzo wzruszona. Może kiedyś mi się to uda...

                                     

Był największym polskim malarzem- prymitywistą łemkowskiego pochodzenia. 
Śpi sobie spokojnie na Starym Cmentarzu w Krynicy...