Warszawski Arsenał Królewski

                                                       Tekst dedykuję Joannie Rodowicz

                   Tak wyglądał Arsenał w latach 30tych XX wieku.

Warszawski Arsenał to miejsce wyjątkowe na mapie stolicy. Stoi w pobliżu Trasy W-Z i w sąsiedztwie Ogrodu Krasińskich. W jego murach i tuż obok miały miejsce bardzo ważne wydarzenia historyczne.

Arsenał został wybudowany w latach 1638-1643 za czasów króla Władysława IV. Jego pierwotny wygląd różnił się znacznie od wyglądu dzisiejszego.

Ostatnia przebudowa Arsenału, podczas której gmach uzyskał formę klasycystyczną wykonana została w latach 1817-1822.

                        Aktualny wygląd Arsenału

Arsenał wzniesiono przy ulicy Długiej, blisko znajdujących się tu wówczas wałów ziemnych otaczających Warszawę. Pracami budowlanymi kierował Paweł Grodzicki, mianowany generałem artylerii. Cekhauz jak wtedy nazywano Arsenał powstał na planie prostokąta.

Połączone ze sobą obiekty jak Wielki Cekhauz, pawilony, galeria z arkadami i wieżyczki otaczały obszerny dziedzinie. Budynki były parterowe, tylko Wielki Cekhauz i narożne pawilony miały piętro. Na parterze przechowywano armaty i kule do nich oraz proch. Broń ręczna była na piętrze.

Dokładnie 8 października 1655 roku Arsenał został opanowany przez Szwedów.

Następne z ważnych wydarzeń historycznych związanych z Arsenałem to pierwsze dni po wybuchu Powstania Kościuszkowskiego. 17 kwietnia 1794 roku ludności stolicy pod dowództwem słynnego szewca pułkownika Jana Kilińskiego wydano broń i zaczęły się walki zakończone wyparciem wojsk carskich ze stolicy. W tamtym czasie było w Arsenale łącznie 168 dział i duża ilość broni ręcznej.

Arsenał był również zdobywany w nocy 29 listopada 1830 roku przez powstańców listopadowych i tłumy mieszkańców Warszawy. Pobrana z niego broń użyta została w rozwijającym się Powstaniu Listopadowym.

Po upadku Powstania Listopadowego Arsenał zmieniono na więzienie karne. W tej roli funkcjonował do 1935 roku.

Po kolejnej przebudowie i adaptacji umieszczono tu Archiwum Miejskie.

We wrześniu 1939 roku budynek został lekko uszkodzony.

Natomiast 26 marca 1943 roku miało miejsce przed Arsenałem wydarzenie, które odbiło echem w środku „okupacyjnej nocy”. Świadczyło ono, że Podziemna Polska ciągle walczy. Wydarzeniem tym było odbicie z rąk Gestapo więźniów Pawiaka. Akcji dokonali żołnierze z Szarych Szeregów. Wśród tych żołnierzy był Jan „Anoda” Rodowicz. Wydarzenie to przeszło do historii jako "Akcja pod Arsenałem”.

W czasie Powstania Warszawskiego budynek Arsenału znajdował się w środku walk. Pod koniec sierpnia 1944 roku w bramie budynku zginęło kilkoro najmłodszych powstańców z batalionu "Nałęcz"– mieli 14 i 16 lat. Informuje o tym umieszczona w bramie tabliczka.

Po Powstaniu Warszawskim Arsenał został przez  Niemców częściowo zburzony i podpalony.

Odbudowa została zakończona pod koniec 1955 roku a od 1958 roku znajduje się w budynku Muzeum Archeologiczne.

A po drugiej stronie budynku przebiega krótka uliczka Żołnierzy Tułaczy a dalej na zadrzewionym placu stoi pomnik Bitwy pod Monte Casino.

W latach 1977-78 Jan Łomnicki nakręcił tu film pt: „Akcja pod Arsenałem”.

Obejrzyjcie proszę urywek:

https://www.youtube.com/watch?v=ZYYnWf9r-PQ
Tuż przy Arsenale na rogu ulic Długiej i Bohaterów Getta w 60 rocznicę tego bohaterskiego wydarzenia postawiono głaz ze znakiem Walczącej Polski. Na głazie umocowano tabliczkę z odpowiednią informacją.