O skrzyniach, polowaniach i storczykach...

 – Teraz to nie ma co podziwiać – mówiła Młodsza. – Przed wojną, to musiało tu być pięknie. Bo to są nędzne resztki. Hrabia wywiózł na zachód dziewięć wagonów najwspanialszych mebli, obrazów i innych bogactw. Uciekał przed bratnią armią. A resztę i tak rozebrali Rosjanie, a potem ludzie z okolicznych wsi. – 
- Nie dziewięć wagonów, tylko jedenaście – wtrąciła Starsza. – A jakie tu piękne powozy były. Raz to mnie jedna hrabina nawet na przejażdżkę zabrała. Tak się bałam, że wypadnę  z tego powozu, że jak wyszłam, to aż wymiotowałam. A to stangret tak się przed nami popisywał. Pani hrabina to potem mówiła, że pewnie mu się podobałam i chciał pokazać, co potrafi. – 
- Ale tu jest napisane, że wywiózł tylko siedemset skrzyń – stwierdziła Najmłodsza, czytając uważnie informator. – Jak siedemset skrzyń, to mogło być tych wagonów jeszcze więcej – podsumowała Starsza. – No bo przecież jak tam porcelana była i różne cacka, i obrazy, to przecież nie kładli tych skrzyń jedna na drugiej. 

Taką mniej więcej rozmowę prowadziły Starsza, Młodsza  i Najmłodsza, czyli matka, córka i wnuczka. Ta wnuczka to ja. Byłam wtedy na wakacjach przed klasą maturalną. A stałyśmy na dziedzińcu pałacu w Łańcucie. 
Łańcut leży około 16 kilometrów na wschód od Rzeszowa. Rzeszów to rodzinne miasto moich rodziców. Przez całe dzieciństwo spędzałam wakacje w domu Starszej, czyli mamy mojej mamy. Któregoś lata pojechałyśmy do Łańcuta.

Tak prawdę mówiąc, to nie byłam przekonana o tym, że moja babcia jechała powozem z hrabiną z rodu Potockich. Mogło to być tylko jej niezrealizowane marzenie, bo babcia urodziła się i mieszkała blisko pałacu. I widziała te wyjeżdżające z bramy wspaniałe powozy. Więc może sobie tę opowiastkę wymyśliła?

Historia zamku sięga średniowiecza. Gościł on koronowane głowy, na przykład Kazimierza Wielkiego. W pierwotnym drewnianym zamku gościł król Władysław Jagiełło, który  w 1417 roku poślubił jedyną córkę właścicieli, energiczną wdówkę Elżbietę Granowską. 
A zaczęło się od tego, że w dobrach łańcuckich, otrzymanych za zasługi od Kazimierza III Wielkiego, rycerz Otton z Pilczy postawił drewnianą warownię. Do wzniesionej przez jego potomków w XVI wieku wieży strażniczej (w miejscu obecnej rezydencji) nowy właściciel Stanisław Stadnicki, słynny „Diabeł Łańcucki”, dobudował niewielki zamek, a jego synowie dodali trzy skrzydła i baszty obronne. 
W XVIII wieku Lubomirscy najpierw nadali zamkowi formę palazzo di fortezza, czyli pałacu ufortyfikowanego. Bywał tu arcyksiążę Rudolf Habsburg, syn cesarza Franciszka Józefa. Pojawiał się także obieżyświat Jan Potocki – autor "Pamiętnika znalezionego w Saragossie."

Czasy świetności zamku skończyły się, gdy komnaty zajęli oficerowie niemieccy. 
Skrzynie z najwartościowszymi zbiorami nigdy do zamku nie wróciły, bo ostatni ordynat Łańcuta, hrabia Alfred Antoni Potocki, przyzwyczajony do wystawnego trybu życia, po kolei wszystko sprzedawał w Szwajcarii. Aż trudno to sobie wyobrazić, bo to, co w zamku w Łańcucie pozostało i tak przyprawia o zawrót głowy.

Mniej więcej dwadzieścia lat po mojej pierwszej wizycie  w zamku w Łańcucie wpadły mi w ręce pamiętniki Alfreda hrabiego Potockiego. Czytałam wtedy niesamowite historie, jakie opisywał pan hrabia. Przypomniałam sobie o tej książce całkiem niedawno, więc rozpoczęłam jej poszukiwania w bibliotekach. Znalazłam ją. Była to książka wydana w Londynie w 1950 roku i miała tytuł Master of Lancut. 
_____________________________________________________
/Był to urywek z mojej książki "Mój kraj nad Wisłą"./