Historia pomnika Mikołaja Kopernika - z cyklu "Moja Warszawa"

Jak wiemy rok 2023 został w Polsce ustanowiony rokiem Mikołaja Kopernika. Ma to związek z faktem, że obchodziliśmy juz w nim /dokładnie 19 lutego/ 550 rocznicę urodzin tego Wielkiego Polaka.

W Polsce jest 14 pomników Mikołaja Kopernika ale najbardziej znany pomnik, który ma na dodatek bogatą historię to ten, który znajduje się przed Pałacem Staszica na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.

Rękopis najsłynniejszego dzieła Kopernika pt. "De revolutionibus orbium coelestium" czyli "O obrotach sfer niebieskich" został wydany drukiem w Norymberdze w roku 1543, tuż przed śmiercią Astronoma, która nastąpiła 24 maja tego samego roku. Ze względu na treść traktat został wprowadzony w 1616 r do indeksu ksiąg zakazanych. Indeks ten został opracowany przez Kościół Katolicki i zawieral spis dzieł, których nie wolno było czytać, posiadać oraz propagować ich treści bez zgody władz kościelnych. Słynny traktat Mikołaja Kopernika figurował w tym indeksie aż do roku 1757.

/Przypomnę, że doktor prawa kanonicznego i niższy duchowny katolicki  Mikołaj Kopernik był nie tylko astronomem i astrologiem, ale też prawnikiem, dyplomatą, lekarzem, matematykiem, ekonomistą, strategiem wojskowym, kartografem i filologiem..../

Pierwsze polskie tłumaczenie traktatu ukazało się w Warszawie dopiero w 1854 roku.

Wielkim orędownikiem upamiętnienia pomnikiem polskiego astronoma był Stanisław Staszic. Początkowo zaproponowano aby pomnik Kopernika stanął przed Pałacem Kazimierzowskim na terenie Uniwersytetu. Potem jednak przyjęto i zaakceptowano lokalizację na Krakowskim Przedmieściu tuż przez Pałacem, który był siedzibą  Towarzystwa Przyjaciół Nauk, na którego czele stał Stanisław Staszic. Ta lokalizacja umożliwiała lepsza ekspozycję pomnika.

Zaprojektowanie i wykonanie rzeżby zaproponowani przebywającemu we wrześniu 1820 roku w Warszawie słynnemu duńskiemu rzeźbiarzowi Bertelowi Thorvaldsenovi. Artysta przyjął z entuzjazmem to zamówienie.

 Koszt wykonania pomnika i cokołu przyjęli na siebie członkowie TPN/ głównie Stanisław Staszic/ i darczyńcy. W 1826 roku dysponowano kwotą 71396 zł i 23 grosze i odpowiednią ilością brązu, która pozwalała na wykonanie rzeżby.

Gipsowy model pomnika przybył nad Wisłę w grudniu 1827 r. Najpierw przypłynął statkiem do Hamburga a potem został przeransportowany na saniach z Hamburga przez Berlin do Warszawy.

Po wykonaniu plac ludwisarskich i sporządzeniu odlewu w brązie, położono kamień węgielny pod budowę cokołu. Nastąpiło to 2 listopada 1828 roku. Przygotowanie cokołu oraz cyzelowanie rzeżby ukończono 11 maja 1830 r.

Tego dnia miała się odbyć w znajdującym sie tuż obok kościele Św.Krzyża podniosła msza w intencji wielkiego astronoma a po niej uroczyste odsłonięcie pomnika. Jednak ze względu na to, że niechęć kleru dla Mikołaja Kopernika była nadal duża /a było to 287 lat po śmierci Astronoma/ w kościele nie zdecydowao się na odprawienie mszy. 

Pomnik został odsłonięty przez prezesa Towarzystwa Przyjaciól Nauk Stanisława Staszica w towarzystwie gości którzy wyszli z kościoła...

Po wybuchu Powstania Listopadowego zarówno sam Pałac jak i pomnik uległy pewnemu zaniedbaniu. Dopiero w roku 1893 pomnik został otoczony żelaznym ogrodzeniem a sama rzeżba została oczyszczona przez firmę odlewniczą Braci Łopieńskich.

W roku 1926 elewacja Pałacu Staszcia została odnowiona i znowu stała się pięknym tłem dla pomnika.

W roku 1940 w czasie II wojny światowej, niemiecki zarząd Warszawy postanowił zakryć oryginalną tablicę z napisem "Mikołajowi Kopernikowi - Rodacy" nową, z napisem "Dem grossen Astronomen Nicolaus Kopernikus".

19 lutego 1943 r. w 470 rocznicę urodzin sławnego astronoma Aleksy Dawidowski ps. Alek niezauważony przez niemieckich żołnierzy, którzy stacjonowali w pobliżu - zdjął płytę z niemieckim napisem i wywiózł ją gdzieś na sankach.

W czasie Powstania Warszawskiego dzieło Bertela Thorvaldsena zostało uszkodzone a nastepnie wywiezione przez Niemców z Warszawy.

Zniszczony pomnik znaleziono po wojnie w czerwcu 1945 roku na złomowisku w miejscowości Hajduki koło Nysy. Przywieziono go z powrotem do Warszawy i postawiono na uszkodzonym cokole. Stał tak do 21 lipca 1949 roku, kiedy to po dokonaniu konserwacji nastąpiło kolejne odłonięcie.

W roku 1972 pomnik Mikołaja Kopernika został gruntownie odnowiony przez Pracownię Konserwacji Zabytków. Cały pomnik oczyszczono i pokryto warstwą wosku, która chroni brąz przed wszelkimi zanieczyszczeniami.

W maju 2007 na placyku wokół pomnika został umieszczony model Układu Słonecznego uwieczniony w "De revolutionibus orbium coelestium."

-----------------------------------------------------------------------

I to już mniej więcej wszystko.

Mam nadzieję, że Was nie zanudziłam.

A wnioski?

Z pewnością jakieś wyciągniecie...